Hiện nay, thương mại điện tử đã trở thành kênh mua sắm phổ biến không chỉ của giới trẻ mà đã mở rộng ra phạm vi gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. Sự phát triển nhanh và mạnh của thương mại điện tử tạo cho người tiêu dùng nhiều phương thức mua sắm hơn, nhiều sự lựa chọn hàng hóa với giá cả cạnh tranh hơn. Đồng thời, thương mại điện tử cũng giúp người sử dụng tiếp cận nhiều hơn với các ứng dụng công nghệ thông tin tiên tiến, hiện đại.
Để mua sắm trực tuyến thực sự là hình thức mua sắm mang lại nhiều tiện ích, bên cạnh nỗ lực từ các cơ quan quản lý nhà nước, khách hàng cần chủ động tiêu dùng thông thái và tìm hiểu kỹ về hình thức mua sắm này. Người tiêu dùng có thể tham khảo những lưu ý sau:
1. Đối với các sàn giao dịch thương mại điện tử
Sàn giao dịch thương mại điện tử là website thương mại điện tử cho phép các thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu website có thể tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên đó. (Sàn giao dịch thương mại điện tử không bao gồm các website giao dịch chứng khoán trực tuyến).
a) Người mua hàng nên mua hàng tại những trang web uy tín, được cấp phép hoạt động của Bộ Công Thương, có thông tin liên lạc rõ ràng (địa chỉ, số điện thoại, mã số thuế…)
b) Tìm hiểu kỹ về quy chế mua hàng, các điều kiện và điều khoản của trang web bán hàng, đặc biệt là những điều khoản về bảo hành, trả lại hàng, hoàn tiền, thanh toán, giao nhận.
c) Quay video và chụp ảnh trong quá trình nhận và mở hàng kiểm tra. Trường hợp hàng hóa được giao không đúng sản phẩm, chất lượng, mẫu mã; hàng hóa bị gãy, vỡ, hỏng hóc trong quá trình vận chuyển, người tiêu dùng cần nhanh chóng liên hệ hoặc phản hồi tới Ban quản trị sàn giao dịch thương mại điện tử (trong thời hạn đổi trả) để được tư vấn hỗ trợ đổi, trả hàng hoặc hoàn lại tiền.
d) Đọc các nhận xét, đánh giá của khách hàng về các sản phẩm điện tử nếu có ý định mua. Đồng thời kiểm tra cẩn thận các mặt hàng này sau khi giao nhận để tránh mua phải hàng bị lỗi hoặc bị hỏng hóc. Có khi hàng mua về không sử dụng được.
e) Tìm hiểu kỹ về sản phẩm/dịch vụ trước khi nhấn nút mua hàng và thanh toán. Người tiêu dùng có thể tìm kiếm thông tin về sản phẩm/dịch vụ trên internet như: Nguồn gốc xuất xứ, tính năng, đánh giá (review) về sản phẩm/dịch vụ nhằm tránh trường hợp mua phải sản phẩm/dịch vụ kém chất lượng.
f) Hạn chế mua các mặt hàng thực phẩm chức năng, hóa mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh bởi người mua thường phải mở hộp và sử dụng thì mới đánh giá được chất lượng sản phẩm. Theo quy định sản phẩm đổi trả phải còn nguyên vẹn. Tuy nhiên chỉ sau khi mở hộp và sử dụng người mua hàng mới biết được chất lượng sản phẩm nhưng không thể đổi trả vì đã sử dụng. Khách hàng có phản ảnh thì tiền đã mất, tật đã mang. Vẫn có những trường hợp hóa mỹ phẩm giả, kém chất lượng được bán trên các sàn giao dịch thương mại điện tử uy tín như Lazada, Shoppee, Sendo, Tiki… bởi sàn thương mại điện tử không phải là cơ quan quản lý và kiểm soát chất lượng mà chỉ là “chợ online“.
g) Không cung cấp thông tin cá nhân chi tiết cho những sàn giao dịch thương mại điện tử hoặc trang web lạ yêu cầu như: Họ tên, số điện thoại, ngày sinh, địa chỉ, sở thích, tiền sử khám bệnh… Đây có thể là những trang web sử dụng thông tin người tiêu dùng trái với quy định pháp luật, gây phiền toái cho người tiêu dùng hoặc thậm chí đánh cắp các thông tin tài chính của người tiêu dùng.
2. Đối với các trang mạng xã hội
a) Cảnh giác với những trang web/tài khoản mạng xã hội, các trang Landing page quảng cáo sản phẩm/dịch vụ với giá rất thấp hoặc khuyến mãi lớn, yêu cầu người tiêu dùng phải cung cấp thông tin và chia sẻ chương trình. Hiện nay có không ít trang bán hàng trực tuyến quảng cáo bán hàng với giá rất rẻ, đặc biệt với các mặt hàng điện thoại, điện tử nhưng khi người mua gọi vào số điện thoại trên trang đó thì không nghe máy hoặc không liên lạc được.
b) Đặc biệt cảnh giác với các thông tin chuyển nhà cần bán lại các sản phẩm điện tử, điện lạnh, đồ dùng… có giá trị cao nhưng thanh lý với giá rẻ và yêu cầu người mua chuyển tiền đặt cọc.
c) Cảnh giác với thông báo về việc trúng thưởng phiếu mua hàng dùng để mua sản phẩm của công ty. Theo đó phiếu mua hàng thường có giá trị nhỏ hơn giá trị sản phẩm, người tiêu dùng phải chi thêm một khoản tiền nữa. Tuy nhiên, khi nhận hàng thì sản phẩm thường có giá trị thấp hơn so với khoản tiền người tiêu dùng đã bỏ ra. Cảnh giác tương tự với hình thức thông báo trúng thưởng và yêu cầu người tiêu dùng phải đóng tiền thuế/phí để nhận được sản phẩm.
d) Tránh mua các mặt hàng thực phẩm chức năng, hóa mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh, hàng điện tử không rõ nguồn gốc; người mua không biết rõ về người bán trên mạng xã hội để tránh tiền mất, tật mang.
e) Không cung cấp mật khẩu, mã OTP của bất kỳ tài khoản nào cho bất cứ ai khi được yêu cầu bởi khách hàng sẽ bị chiếm đoạt tiền và tài khoản ngay sau khi tiết lộ thông tin.
f) Không chuyển tiền thanh toán hoặc đặt cọc theo yêu cầu của người bán nếu chưa nhận được đúng hàng hóa cần mua.
g) Không click vào các đường link được giới thiệu hoặc gửi tới tài khoản của khách hàng mà không rõ nội dung đường link là gì.
Thông thường, tình trạng lừa đảo trong giao dịch trực tuyến ít xảy ra trên các sàn giao dịch thương mại điện tử hơn các trang mạng xã hội. Bởi mỗi sàn giao dịch thương mại điện tử hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam được Bộ Công Thương cấp phép đều có quy chế hoạt động riêng và rất chặt chẽ. Nếu các gian hàng trên sàn vi phạm kinh doanh sẽ bị người tiêu dùng phản ánh, đánh giá chấm điểm thấp đồng nghĩ với việc kém uy tín, sẽ bị khách tẩy chay. Thậm chí có sàn thương mại điện tử còn quy định gian hàng bán sản phẩm không đúng như quảng cáo sẽ bị mất hàng hóa đã giao và cũng không nhận được tiền do Sàn thương mại điện tử hoàn trả lại người mua.
Để việc mua sắm trên các sàn giao dịch thương mại điện tử, các trang mạng xã hội như Faceboook, Zalo, Youtube, Viber… được an toàn, tránh lãng phí thời gian và mất tiền oan, người tiêu dùng cần chú ý những khuyến cáo kể trên. Trong trường hợp phát sinh tranh chấp trong thương mại điện tử với tổ chức, cá nhân kinh doanh, người tiêu dùng có thể liên hệ với Tổng đài Tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng của Bộ Công Thương 1800.6838 để được tư vấn, hỗ trợ hoặc gửi đơn, thư phản ánh, kiến nghị, khiếu nại đến tổ chức, cá nhân kinh doanh, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia – Bộ Công Thương, Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, Sở Công Thương và Hội Bảo vệ người tiêu dùng tại địa phương để được xem xét, giải quyết./.